SUNDA JEUNG KASUNDAAN

26 November

SUNDA JEUNG KASUNDAAN

Sabada maliré kumna pamendak jeung saran sarta hasil panyawalaan ti baraya,  sim kuring nyindekeun ieu hasilna, pamuga ieu kacindekan jadi bahan ahir keur nyieun kacindekan ti KADAGA SUNDA ngeunaan Sunda jeung KaSundaan.

Bubuka



Kanyaho urang Sunda ngeunaan nu aya hubungana jeung ‘sesebutan’ Sunda rupa-rupa, ti mimiti nu nganyahokeun Sunda dina harti kayakinan, budaya, karajaan, etnis, basa, tempat, sastra, seni tug nepikeun ka nu teu apal pisan naon ari Sunda téh.



Salian ti rupa-rupa kanyaho urang Sunda ngeunaan ‘sesebutan’ Sunda éta, harti nu dipaké ku para budiman ngeunaan Sunda ogé robah robah ti jaman ka jaman. Misalna, dina pustaka tahun 50-an harti Sunda téh nepikeun ka leuwih ti 25 harti (Sajarah Sunda I, 1956). Satuluyna, dina kamus basa Sunda [timiti citakan ka 1 (LBSS, 1975) nepi ka citakan ka 7 (LBSS 1992)] ngan dihartikeun sacara etnis sanajan ditambah katerangan ngeunaan harti asalna. Robah robahna ieu nunjukkeun robahna pangarti para budiman urang Sunda dina ngama’naan Sunda jeung dina ngajelaskeun ngeunaan tangtungan Sunda ka bangsana.



Ka béh dieunakeun dina Ensiklopedi Sunda (2000), ku para budiman nu ngadamelna entri Sunda dihubungkeun deui jeung budaya, tempat, etnis, karajaan, sastra jeung basa nu ngarupakeun ‘produk’ atawa tapak budaya nu geus kakumpulkeun, tapi acan nuduhkeun jeung ngajelaskeun kayakinan eusi atawa jati nu jadi, jeung nu kudu jadi, tangtungan urang Sunda.



Ngeunaan kayakinan eusi atawa jati dina ensiklopedi Sunda ngan saukur dihubungkeun jeung entri agama Sunda wiwitan nu dibéré koméntar ‘hanya sedikit diketahui’, ogé teu aya katerangan ngeunaan hubungan eusina jeung ageman ayeuna nyaeta Agama Islam. Padahal, di bagian séjeé di sebutkeun yén dina pamahaman para budiman urang Sunda, aranjeunna pernah garaduh pamadegan yén budaya Sunda téh mangrupakeun ‘seluruh perwujudan gagasan, perilaku, dan hasil kegiatan manusa Sunda dalam bidang-bidang;… , dan sistem religi (ensiklopedi Sunda, 586). Tangtu ‘kecap’ religi téh nyoko kana kayakinan tangtungan eusi atawa jati.



Sedengkeun, pangaweruh ngeunaan Sunda nu nuduhkeun tangtungan eusi atawa jati, lain ngan saukur ‘produk’ jeung tapak, diperlukeun pisan di ieu jaman global dina upaya miara jeung ngawariskeun budaya Sunda ka generasi nu pandeuri.



Perluna téh lantaran kahiji, generasi Sunda ayeuna geus réa manggihan budaya-budaya séjén nu ‘aralus’ jeung geus dipaké nyampak dina kahirupan sapopoéna, pangpangna budaya ti Jawa nu geus réa campur dipaké di Sunda, Arab nu jadi ‘baju’ Islam, ‘Indonesia’ nu jadi budaya formalna, jeung budaya barat nu maju élmu jeung teknologina, nu ku ‘kaalusana’ téh geus réa jadi bagian tina kabiasaan hirup sapopoéna.



Tangtungan jati atawa asal ieu, nu lamun bener tur alus mah, bisa nimbulkeun kareueus ngeunaan asal usulna sorangan jadi urang Sunda - boga ‘asal usul nu pantes diakukeun’ – jeung bisa jadi cecekelan dina kahirupan ngajajar jeung jajaran sélér-bangsa lain. Lamun geus boga kareueus ka asal usul jatina tangtu daék kawaris, daék maké jeung daék nanjeurkeunana.



Kaduana, budaya Sundana sorangan nu rék diwariskeun ayeuna geus saru geus nyampur jeung budaya deungeun, jeung geus réa teu jadi pakéan kalolobana urang Sunda ayeuna, atawa ngan saukur jadi ‘pinggiran’ dibanding dominasi budaya ‘alus’ lainna. Kukituna tangtungan eusi atawa jati luluhurna bisa jadi payakinan jeung pamaké dina milih budaya-budaya nu aya ayeuna, terus dina maké jeung mekarkeunana keur ngajembarkeun tangtung.



Bubuka  ieu ngarupakeun guaran panganteur ngeunaan Sunda nurutkeun harti asal nu aya hubungana jeung kayakinan ngeunaan tangtungan Sunda, utamana Sunda eusi atawa jati malah mandar nanjeurkeun deui Sunda.



I.        HARTI KECAP



·         "Sunda" wancahan tina kecap "Sumurup Ning Dawuh". Dawuh hiji kecap Linduhung anu tara Salah ti Hyang Maha Bener. Sumurup hartina lebet ka jero ati sanubari. Jadi urang Sunda mah kasurupan ku dawuh luhung jeung Agung Kana jero dadana. Sunda jauh tina sifat angkara.



·         Sunda, Sadhu, Santa, Bhudi.Jalma-jalma anu kasurupan ku dawuh agung ngalantarankeun ki Sunda gedé tinimbangan (Shadu) bari tumetep aya dina kasucian (Santa) ngaléngkah ngusikkeun diri pikeun ngahontal kasampurnaan dirina tur bangsana, sangkan jadi jalma pinilih di ieu dunya.



·        
Wangenan Sunda dumasar kana basa mah parantos seueur diserat rupina. Aya nu nyebat beresih, seungit, caang, wening, éndah, kasép (Sundara) jeung geulis (Sundari), gumawang moncorong ,sareng sajabina.



·         Aya deui nu ngahartikeun Sunda tina kirata iSUN DAt. Guaranana tangtu jero kudu ditinggali tina aweuhan palasipah.



II.      SISTEM KAHIRUPAN



SUNDA mangrupa sababaraha perkara:



·           BANGSA SUNDA: fokus kana bukti sosiologis, antropologis, historis tur filosofis kacida atra jéntré tur écés yén BANGSA SUNDA téh salah sahiji bangsa nu mibanda ciri watek pasipatan anu béda ti bangsa lian. 

·            BUDI SUNDA
Ieu ngawengku kana budi basa, budi daya. Langkung jero ngeunaan Aji Etika (hirup kumbuh nu walagri) sareng Aji Metafisika (hurip sajatining hurip miajén Gusti Hyang Widhi Nu Murba Wisésa nu dina prak-prakanna teu leupas tina Hirup Sapopoé nyatana Hirup Kumbuh nu Walagri).

·           WEWENGKON SUNDA
Gusti Hyang Widhi Nu Murba Wisésa nempatkeun karuhun Sunda pinasti di hiji patempatan anu pasini. Bukti kiwari, BANGSA SUNDA nu ngalaksanakeun hirup tur hurip ku BUDI SUNDA téh ayana di wewengkon PROVINSI JAWA BARAT jeung PROVINSI BANTEN, jeung sabgai leutik PROVINSI JAWA TENGAH, REPUBLIK INDONESIA.

·           SENI SUNDA
Sakur bangsa pinasti mibanda estetika. Nya kitu pisan Bangsa Sunda nu hirup+hurip ku Budi Sunda nu sumebar anak baranahan di Tatar Sunda. Estetika Sunda nu pituin teu pacampur jeung deungeun/



Sunda dina guaran kajayaan sareng kahéngkéran.

 Mangsa Puncak Kajayaan: Sunda mangsa harita bisa disebut "way of life" nu ngawengku kana :  Kayakinan,  Kabudayaan (adat, seni, basa, teknologi, paripolah ), Sosial kamasarakatan,  Pamaréntahan, jeung Wilayah.

Jadi upama disebut Sunda, bisa jadi nu kagambar ku masarakat jaman harita nyaéta hiji tatanan kahirupan nu lengkep ti mimiti kayakinan tug nepi ka wilayah.

Wangenan Sunda Mangsa Héngkér (morosot):
Cindekna nya mangsa kiwari. Mangsa di mana umumna balaréa upama ngadéngé kecap Sunda nya nu kagambar téh hiji etnis nu disebat suku Sunda.


Kacindekan: Wangenan Sunda nyaéta hiji sistim kahirupan nu lengkep mangsa aya di puncak kajayaan. Ku obahna jaman, wangenan Sunda robah jadi ngan saukur hiji etnis nu ayeuna katelah suku Sunda.


III.    PALASIPAH KASUNDAAN



A.   Sunda Dina Harti Sunda Asal jeung Kayakinan Ngeunaan Tangtungan Sunda



Dina Kamus Umum Basa Sunda (LBSS) disebutkeun yen harti asal Sunda, téh caang, gumawang moncorong, kukituna Sunda téh mangrupakeun Nur atawa cahya.

Jadi, nurutkeun harti asal diluhur, kaSundaan teh ngarunut kana sifat sifat Sunda, sifat sifat caang gumawang jeung moncorong cahya atawa Nur.

Ana kitu mah anu nyunda téh nyaéta anu caang anu gumawang anu moncorong cahayaan.

Sedengkeun Nyundakeun jadi ngandung harti nyaangan mindahkeun tinu poék kanu caang kana cahaya.

Harti Sunda asal ieu saenyana nuduhkeun hiji ulikan tuturunan nu jadi dasar tangtungan jeung payakinan tedak Sunda. Pustaka na gé aya dina Sunda. Panganteur pikeun éta ulikan didugikeun saperti dihandap ieu:



B.    Ulikan KaSundaan asal (wiwitan)



·      Sunda dina kaSundaan asal ngawengku ka cahaya nu kapanggih ku kamampuh lahir jeung cahaya nu kapanggih ku kamampuh batin.

·         Pangaweruh ngeunaan Sunda, cahya atawa Nur ieu jeung kamatihan kamampuhan nu bijil tidinya dina pola pikir pola laku geus mangrupakeun ulikan anu masagi, sanajan kadieunakeun beuki teu populer malah karasa ‘asing’.

·         Ieu Sunda téh kapanggih, Aya, dina jeung jeroeun tangtung katut luareunana; Sunda nu kapanggih jeung aya dina jeung diluar tangtung disebut Sunda luar, ari Sunda nu aya dijero tangtunganana disebut Sunda jero.



Sunda luar



Sunda luar kapanggih pangheulana, mimitina ku parabot ngagunakeun awasna panca indra, angkeuh jeung uteuk kawas Sunda panonpoé, Sunda bulan jeung Sunda béntang nu langsung kapanggih ku pancadriana nepikeun ka nu kapanggih ku uteuk jeung angkeuhna bari makée parabot dhahir kayaning Sunda seuneu, Sunda lampu jll - katompérnakeun ku pangaweruh nu kapanggih ku pancadria, uteuk jeung angkeuh teh nyata yén Sunda ieu aya ditiap barang dhahir (E=mc2)]. Kecap Sunda keur nerangkeun Sunda luar kadieunakeun jarang dipaké cukup ku cahya/caang lampu, cahya/caang panonpoé jrrd.



Sunda luar ieu méré tuduh némbongkeun kana rupa rupa kanyatan hal/barang, nu cicing atawa usik, nu aya didhahir. Ti dinya terus mangaruhan nyaangan rasa rumasa inyana ngeunaan kahirupan jeung hirup huripna. Tina rasa rumasa ieu mekarkeun pola pikir pola laku budayana.



Sunda jero



Sunda jero, nu jadi poko bahasan ieu guaran, kapanggih mimitina ku parabot ngagunakeun rasa - ari rasa téh mangrupakeun awasna Haté, Ati atawa dina basa arab mah disebut Qalbu - tapi rasana lain rasa rarasaan, rasa ieu rasa nu dijurung jeung boga rumasa kana katunaan panca indra, rumasa kana katunaan angkeuh jeung uteukna. Ku karumasaan ieu, rasana jadi awas kana ayana Sunda jero.



Sunda luar luas ambahanana da kapanggih aya di alam dhahir, sedengkeun Sunda jero nyamuni kapanggih ayana heureut di jero tangtung. Tapi, lamun geus kapanggih Sunda jero ieu luar biasa gedéna (Sunda besar) jeung guna katut kamampuhna ngawengku jeung metakeun sakabéh alam katut eusina.



Ku pangaweruh ngeunaan Sunda jero katuduhkeun yén Sunda nu aya di ieu alam dhahir, Sunda luar, ngan mangrupakeun gambaran, tanda, usik, ciri jeung tuduh ayanana Sunda jero, matak Sunda luar disebut ogé Sunda kecil. Sunda luar disebut oge Sunda Sajati lantaran ngarupakeun tanda kanyataan ayana Sunda jero nu jadi jatina. Ulikan ngeunaan Sunda luar atawa Sunda sajati sok disebut ulikan cangkang da Sunda luar téh ngabungkus ngahalangan Sunda jati. Sedengkeun ulikan Sunda jero (jati) disebut ulikan eusi sabab Sunda jati téh eusi poko sumberna Sunda luar atawa Sunda sajati.



Sunda jero leuwih hésé kapanggihna timanan Sunda luar, pareng bisa kaawaskeun jeung mermanakeunnana téh saeunggeus boga kanyaho ngeunaan Sunda luar sabab nyamuni di jero tangtung, kapanggihna lamun bisa ngaleutikeun tug nepikeun ka nyirnakeun tangtung (heula) nyirnakeun (heula) kanyaho nu bijil tina angkeuhna, tina uteukna jeung tina pancadriana kanyataan naon nu sok di ‘jargonkeun’ (dijulukan) paéh saméméh paéh, dina ulikan Sunda eusi jadina paéh saméméh paéh téh ku cara tumut turut tunduk sumerah ka Nu Maha Suci (aslamtu – Islam - Muslim).



Kanyaho Sunda eusi nu geus kahontal ku luluhur tedak Sunda mangrupakeun kanyaho nu nepi ka hambalan luhur alam cahya (Nur), atawa alam malakut (malak = cahya), disasmitakeun ku julukan alam kaHyangan - alam kahyangan alam luhureun alam kadéwaan (déwa=dev=cahaya). Jadi kanyaho Sunda eusi ngeunaan ulikan dina hambalan cahaya luhureun cahaya - nurrun ‘ala nurrin. Alam Sunda (cahya Nur) eusi atawa jati tempat nganyahokeun ayana AYA, ogé merenahkeun gambaran kajatian mutlak panungtungan nu pangluhurna atawa pangjerona ngeunaan Nu Murbeng alam. Kapanggihna lamun mampu beberesih nepikeun ka geus teu ku manéhna manéhna acan.









Nyunda Dina Tangtungan Sunda Eusi



Saeunggeus rasana manggihan Sunda jero, si rasa jadi leuwih awas dina nengetan jeung nangenan hirup. Leuwih awasna rasa ieu ngajadikeun uteuk leuwih éncér atawa sok disebut caang uteuk; panca indra na leuwih awas jeung leuwih mampuh malah ahirna, lamun permana jeung pengkuh, bisa mampuh ngawaskeun Sunda jati; angkeuhna jadi leuwih merenah da boga rumasa kacaangan terus bisa mernahkeun tangtung, tungkul ka jukut tanggah ka sadapan bisa pindah cai pindah tampian. Nya usikna jadi nyunda caang gumawang (hérang beresih) tanda Sajatina Sunda (eusi/jero).



Nu nyunda katingal katengetan ku batur moncorong tanda kanyataan Sunda jati dina tangtungan. Moncorong téh kaciri leuwih caang jeung “fokus” ti sabudeureunana. nu moncorong téh teu kudu kabéh caang lir caang panonpoé tengah poé, tapi nuduhkeun hijidi ‘hal’ nu leuwih caang leuwih buleud leuwih gumulung ti sakurilingna. Lampu bateré ogé nu weuteuh bisa moncorong ari gumulung jeung poék mongkléng mah sabudeureunaan. Mata maung moncorong lamun peuting mah, sabalikna panon poé gé karék disebut moncorong lamun keur isuk isuk.



Jadi, jalmana karék disebut nyunda lamun leuwih punjul ti nu lian tina sagala hal; bisa dina harti cahaya, aura, wibawa, sima, pola pikir, élmu, kamajuan, karir, seler jrrd; tapi punjul na téh nyaangan, jadi tuduh, conto, ngauban kanu lian.



Para budiman Sundana, lain Sunda dina harti etnis atawa genetis tapi Sunda eusi, boh di ménak boh di cacahna barisa nyararumput buni dinu caang hartina marampuh nyimpen angkeuh hawa nafsuna nepikeun ka teu bijil dina waktu masamoan, nu bijil tina tangtungan kaciri ku batur téh tinggal caang Sunda jatina nu caang nyundakeun nyaangan batur jeung sabudeureunana.



Kadieunakeun harti nyumput buni dinu caang téh sok dihartikeun nyumput teu kaciri ku batur nepikeun ka hésé kapanggihna. Ieu carita teh bijil ti jalma nu teu ngarti Sunda eusi, komo manggihanana, jadi teu bisa nengetan ka nu nyunda (eusi) da lamun weruh ka semuna mah satemena nu nyumput buni dinu caang téh gampang ka ciri da caang jeung moncorong. Caang ucapna caang lampahna caang uteukna moncorong tangtunganana gumawang eusina nya tandaning Sunda téa.



Pikir, ucap jeung lampahna anu nyunda, di antarana katengetan ngaliwatan para budiman Sunda eusi, tara kaluar kapangaruhan ku angkeuhna tapi pengkuh nurutkeun gerentes ati putihna.



Dina prakna katéembong ku batur bijil nyari tina SIR na, kaatur nurutkeun kumaha RAS nu bijil tina rasana, nya sok disebut

sir kusari ras kurasa kumambang di alam rasa,

rasa sajatining rasa nya rasa nu caang kacaangan Sunda.



 Ringkig jeung rengkakna nuduhkeun jeung némbongkeun Sunda eusi nu sok kaciri dina tata lakuna. Tapakna ayeuna bisa katengetan, di antarana, dina seni ‘kesenian’ baheula atawa dina gerak ulin maén po (penca eusi).



Lamun teu nyunda - teu jadi Sunda, teu jadi caang – ngan saukur nyaho ayana caang, komo teu apal, teu karasa teu kapanggih mah tangtu Hirupna moal hurip, poék kabawa sakaba kaba kasasar tibabaradug. Nya disindirkeun salah sahijina maké dongéng Sangkuriang - nyaéta ngeunaan nu geus loba kanyaho jeung pangaweruh tapi henteu caang eusi henteu nyunda jati:

Lamun (gunung) Sunda (Nur)na euweuh teu katangen ku diri, (Gunung) Sunda (Nur)na geus musna teu kapanggih, ilang ngan kari dongéngna. Nya tinggal burangrangna ngagunung ngajegir ngarangrangan, parahu hirupna teu bisa lalayaran da geus nangkub dina kabingung. Diri ngan jadi tunggul, tunggul nu jadi sagedé gunung lantaran teu bisa nunggalkeun awak, lantaran teu bisa mendet (sang Hyang) tikoro, tikoro nafsu manéhna sorangan nu tungtungna ngaberung nafsu ngumbar amarah. Henteu apal kana wayah, asa peuting asa beurang, katipu ku lisung batur. Jadina sok teu wayahnaan, teu nyaho ka wayah (waktu) teu bisa merenahkeun awak. Ajina jadi teu matih jampéna jadi teu teurak, situ huripna teu jadi. Ngarungsing keur ngorana, kurunyinyi pakokolot, euweuh anu lalebareun, da saha anu lebarna ari lain nu ngarasana.



Dongéng Sangkuriang tangtu ngarupakeun kapinteran budiman Sunda baheula dina nyilibkeun eusi da gunung gunung jeung carita urut situ mah geus pasti aya méméh dongéng Sangkuriang nangkubkeun gunung kacaritakeun. Kajadian alamna aya heula terus katengetan jalma budiman, nya hasil tina nengetan lingkungan téh tuluy dianggit diréka jadi carita bari ditambahan nyilibkeun eusi.



Pustaka Sunda: KaSundaan Eusi Disimpenna Dina Sunda



Pustaka ngeunaan tapak tapak budiman Sunda disimpen na lain dina daluang atawa barang tapi dina hambalan Sunda jati. Kukituna Aya jeung barangna éta Sunda, katut tapak-tapak khasanah jeung kamampuh Sunda mah ngan bisa kapanggih lamun jalmana mampuh nganjang ka hambalan Sunda.Tapak barang jeung daluang mah ngan sabagian hasil pagawéan tina maké jeung kacaangan Sunda eusi nu bisa jadi tuduh ngeunaan Sunda sagemblengna.



Pustaka ieu bisa kabaca katengetan ku nu mampuh nganjang ka hambalan Sunda. Pustaka Sunda éta satungtung dunya ieu aya moal keuna ku ruksak. Moal hésé neundeun moal hésé nyokot moal beurat mamawana da henteu maksa dina marenganana. pasipatan ieu pustaka sok disindirkeun ku kecap diteundeun di handeuleum sieum di tunda di hanjuang siang paragi nyokot ninggalkeun. Éta kabéh lain tangkal nu ngajentul tapi tangkal diri nyaéta Handeuleum sieum nu ngahirupkeun Nur hanjuang siang nu ngahuripkeun rasa, kabéh alat jeung “kecap-sandi”-na sabenerna aya di seuweu siwi tinggal nganyahokeun jeung makéna, népakeun jeung nuduhkeun kana ieu ‘konci’ jadi kawajiban budiman Sunda tiap jaman supaya seuweu siwi teu poékeun tangtung, supaya seweu siwi Sunda (etnis/genetis) mampuh maca éta pustaka terus katuduhkeun jeung jadi nyunda (caang).



Tempat nyimpen khasanah Sunda eusi nu ayana di alam nur Sunda sok dituduhkeun, di antarana, ku carita Mundinglaya Di Kusumah:

yén lamun hayang ngamulyakeun Pajajaran (awak) kudu manggihan Layang ésalaka Domas = Layang =bacaan, tingali kecap asal Qur’an = bacaan) Salaka Domas = nu caang cahayaan lir emas sinangling), aya ogé nu nyebut Layang Sasaka Domas, sasaka=tihang, jadi maskudna sarua waé nyaéta bacaan nu jadi tihang tangtungan nu mangrupa Nur Sunda. Éta bacaan téh ayana di jabaning langit =langit nu séjén ti langit dunya nu kapanggih ku nu perluna harita. Ieu ngandung harti langit kanyaho lain nu aya di alam nur Sunda.



Bacaan di langit nu lain ti langit dunya nu sasari téh kapanggihna ngan ku Mundinglaya Di Kusumah (munding=héwan, laya=paéh, kusumah = kamanusaan; tangtungan kamanusan nu kahéwanana geus paéeh). Sanggeus ngéléhkeun poék na hijab jungkiringna awak (Jongrang Kalapitung) terus meruhkeun Guriang Tujuh, tujuh patapaan panaékan awak nu kudu dihijikeun ditunggalkeun. Nya, jadi Guriang Tunggal nu boga ciri wisésa dina wayah.



Ahirna lamun bisa wisésa dina wayah, meunang bacaan (layang) nu mangrupa Sunda (nur) nu lir emas sinangling (Salaka Domas) atawa jadi tihang (sasaka) tangtungan. Ieu layang Nur (Sunda) teh terus marengan kababawa jeung nu wisésana keur pakeun jeung bacaeun di alam dunya, jadi tuduh kamulyaan hirup.



Tuduh lain ngeunaan pustaka jeung kamampuh Sunda eusi di antarana sok disasmitakeun ku caritaan ngeunaan Gunung Sunda. Gunung Sunda hiji ngaran gunung nu réa diakukeun aya di ampir saban wewengkon di mana para budiman Sunda eusi pernah nurunkeun jeung nepakeun éta ulikan misalna di Subang, Sukabumi, Ciamis jrrd. Gunung Sunda éta dipaké nunjukkeun ayana tempat caang (nur) Sunda eusi di mana kamampuh luluhur aya, bari jeung Gunung Sunda geologisna mah geus euweuh.



Kanyataan jadi lobana akuan tempat ayana gunung Sunda sabab harita mah komunikasi antara Wiku/Ajar jeung jalma-jalma nu diajarna teu saperti ayeuna. Jadi lamun ceuk hiji pandita dina hiji waktu ‘ieu yeuh ‘tempat’ manggihan Sunda eusi’, nya terus tempatna jadi disimbolkeun ngaran Gunung Sunda. Terus lamun diwewengkon lain aya Ulama/Wiku lain nu nepikeun Sunda eusi, ‘tempat’na téh disebut deui gunung Sunda, da dijaman harita leuwih ‘komunikatif’ nuduhkeun eusi maké perlambang Gunung anu jelas kaciri ngeunaan ‘gedé’ jeung ‘agung’ na eusi Sunda.



Jaman harita tangtu teu jadi masalah méré ngaran ka hiji gunung/pasir, jeung jadi teu asa pacorok jeung ngaran pasir/gunung di wewengkon lain nu (relatif) paanggang, bisa jadi dina waktu harita teu katepikeun ka tempat lian, bari komo ngaran éta henteu negrak da ngeunaan perlambang eusi. Nya terus éta ngaran turun manurun napak di dinya.



Tapi ayeuna, ku komunikasi nu geus sakitu gampangna jadi timbul pasualan naha gunung Sunda teh bet jadi loba. Mana gunung Sunda nu benerna? Kabéh ogé bener, da bisa jeung meunang waé, tapi nyata AYAna mah dina tangtungan nu manggihanana baheula jeung nu katepaan tur nanjeurkeunana ayeuna, da ngaran gunung Sunda na mah ngan saukur siloka perlambang nu dibarengan tapak.



Mangga tengetan, éta téh sawanda jeung ‘dongéng’ gunung pasir di Arab nu disebut Jabal Nur (Jabal=gunung, Nur=Sunda). Eta gunung dingaranan gunung Sunda lantaran tempat éta nu dianggo Kangjeng Nabi Muhammad saw khalwat teras mendakan Nur (SUNDA eusi/jati) bekel nyaangan (nyundakeun) umat.



Jadi perluna urang Sunda dituduhkeun ngeunaan ulikan Sunda téh sabab lamun teu wanoh kana aya tur barangna ulikan Sunda eusi, can bisa nganjang ka éta hambalan Sunda, bakal hésé nuturkeun carita carita kaSundaan (eusi) komo meunang pustaka Sunda eusi keur bekel nyundakeun urang Sunda (etnis/genetis), merenahkeun jeung nanjeurkeun deui budaya anu Sundana, da disimpenna éta pangaweruh nu méré kamampuh téh ayana dina hambalan Sunda.



Lamun can pernah nganjang ka hambalan Sunda, Kabinangkitan luluhur Sunda dina nepikeun tangtungan ngaliwatan sasmita jeung perlambang nu nuduhkeun aya jeung barang dina hambalan Sunda téh hésé kahontalna, nya terus biasana nu can ngahontal ieu nganggap éta ‘pituduh’ téh ngan saukur mitologi nu teu cocok jeung paham Islam. Ku lantaran dianggap mitos atawa dimitoskeun ku budimanna [mitos=takhayul=ngahayal=supertisi] jadi wé selerna gé teu bisa nyokot hikmah, teu bisa katuduhkeun, tina éta carita ngeunaan luluhurna, terus akibatna, budayana gé kagerus da teu kanyahokeun jatina.  Tapi, Lamun geus nyekel jeung weruh kana eta ‘Aya’ jeung ‘barang’na ulikan tangtu kapanggih yen dina ‘dongeng-dongeng’ kaSundaan aya ‘benang merah’ nu natrat ngeunaan tangtungan Sunda, ulikan Sunda, nu rea dianggit dicaritakeun ku rupa rupa kabinangkitan luluhur tedak Sunda keur nuduhkeun SUNDA jeung kamampuhna ka seuweu siwi sélér bangsana.



Malah mah, di mana geus manggihan hambalan Sunda tangtu engké bisa kabaca bisa katengetan ayana ‘teknologi’ Sunda nu geus kapanggih ku budiman tedak Sunda ti bihara ka bihari nu dipaké pikeun nyundakeun alam katut eusina. Conto-conto ‘teknologi’ Sunda eusi nu pinunjul -nu ngan bisa kapanggih, ka wacanakeun, kabukakeun di antara nu aya jeung keur dina hambalan Sunda- sok réa dijargonkeun di wacana sapopoé ku istilah élmu kabuyutan Galunggung (nyusuk tempat suci dina awak supaya jadi caang lir inten dina galuh nu agung), élmu kasiliwangian (élmu silih seungitan pada batur), jeung élmu kasumedangan (élmu madangan, nyaangan nyundakeun alam tur eusina) atawa élmu kabantenan (élmu sasaka supaya jadi kanyataan ujung kulon). Jadi jargon sotéh, lantaran dina hambalan Sundana éta ‘teknologi’ téh geus jadi ulikan nu masagi tapi sifatna eksklusif ngan kahartieun ku nu kabeneran katepaan lantaran panggih jeung Ajar/Ulamana.





LINKS KASUNDAAN


Diserat sareng diropéa ku: Ki H. Iwan Natapradja, Puun Kandaga Sunda

Tina sumbangsihna:  Dedi Ruspendi, R. Mohammad Badruzaman, Lucky Bachtiar (Manik Sundayana), Rizal Safria Wiraatmadja sareng tina seratan Prof.Dr.H Dadang khamad, Msi dina Agama Islam dan budaya Sunda, KIBS 2001

No comments:

Subscribe to: Post Comments (Atom)