RÉK NGAJAJARKEUN, RÉK NGAJIRIMKEUN JEUNG RÉK NGAJUGRUGKEUN KEUR KI SUNDA

pustakapakujajar 25 November

RÉK NGAJAJARKEUN,  RÉK NGAJIRIMKEUN JEUNG  RÉK NGAJUGRUGKEUN

KEUR KI SUNDA

Wiwitan.

Kausir tina kumpulan kulawargana, disebut budak euweuh baktina, disebut jalma loba dorakana, dirina ngan tumarima narima nasibna. Carita hiji budak manusa, nu diciptakeun teu jiga manusa, mapay jalan lain paragi manusa, TAPI tetep manusa?

Nepi ka hiji mangsa pinanggih jeung nu ditéangana, aya jawaban nu salila ieu  dikoréhan di mana-mana, geuning sakabéh aya maksudna. Geus kuduna tinekanan kana waktuna, datang nyelesep kana sukmana, ngahartikeun sakabéh kabingungna, negerkeun sakuriling manahna. Hadir dina ngimpina, negeskeun kudu kumaha manéhna, ngarah mangpaat sakabéh nu dipibogana, jang memener karuksakan dunyana. Dinarengan ku cahya nu nyaangan kalbuna, hadir guru nu salila ieu geuning nalingakeun teu aya petotna, guru nu teu dinyana, geuning éta ngarana.

Teu langsung percaya kana omonganana, da rumasa teu katempo wujudna, sieun goréng balukarna, komo méngpar tina kaykuringnan agamana. Kayungyun ku sabarna, éta guru nuturkeun kahayangna, nepi ka pinanggih ku sorangan hartina, nungguan nepi ka ikhlas narimana. Hiji guru lain ti bangsa manusa, dibantuan ku baturna opat welas lobana, dikudukeun nalingakeun jeung ngagiring jalana, nepi ka gilig jang ngalalana.

Guru nu nunjukkeun kudu kumaha, guru nu nunjukeun aturan agamana, guru nu nerangkeun rék kumaha, guru nu menerkeun mun aya salahna.

Guru nu jadi guru baheula, nu kungsi ngaguruan karuhunna, nu mingpin Karajaan Tatar Sunda, nu kaamanatan ngajaga jeung ngariksa. Sugan jeung sugan laksana, kajeun geus tangtu loba hahalangna, mugi Allah ngalangsarkeun jalanna, dibarengan keukeuh pageuh nyekel kuringdahna.

Alhamdulillah hiji dua panggih jeung buktina, hiji dua kabuktian caritaan guruna, hiji dua aya nu milu babarengan ngusahakeunana, hiji dua ka ubaran nalangsana.

Ngoréh kasundaan nu tinggal sésana, mapay galeng néangan nu sarua nyaah kana kasundaanana, ngasruk leuweung dibarengan kaludeung, bari memener jalma nu keur baluweng. Nyoba ngageuing urang Sunda nu skuringtu réana, nyalukan geura buru inget kana barangbang semplak dina sirahna, ngarah teu geura leungit ciri nu mustari dina dirina.

Lain ngarasa asa pang Sundana, lain ngarasa asa pang bisana, lain ngarasa asa pang aingna, tapi ngarasa nyaah ka kasundaanana.

Geus aya nu tiluan maturan, kari nungguan tinekanan, bari tetep inget kana wiwitan, euweuh mahluk nu aya dina kalanggengan.

Carita nu aya ayeuna ngan dongéng wungkul, di kira-kira, padahal teu sarua. Euweuh sahiji-hiji acan sésa Pajajaran nu geus kapanggih nepi ka danget ieu. Siliwangi nu sajati mah ngan hiji. Ulah nyampurkeun dongéng jeung carita enya.

Siliwangi geus tilar dunya, henteu tilem, teu rubah jadi maung atawa nu gaib  lain na.  Siliwangi jalma biasa, raja Pajajaran, bangsa manusa, nu pernah hirup di alam dunya, mingpin Tatar Sunda.

 Siliwangi lain maung, lain turunan maung atawa robah jadi maung. Maung ngan saukur ciri. Jadikeun diri rakyat Sunda jiga kagagahan maung. Ulah kalah ngaku-ngaku bangsa maung atawa turunan maung. Jiga nagara anjeun ayeuna nu nyieun ciri nagara, Manuk Dadali. Lain anjeun turunan manuk dadali. 

Kuring unggal poé sabenerna aya dihareupeun aranjeun. Kuring hariwang jeung karunya aranjeun rahayat Sunda ngan loba ngobrolkeun ngimpi.. geura hudang, baca... baca... baca alam jeung diri...

Kuring lain kaiket ku jangji, ngan kaamanatan ngajaga nu beunang di jaga. Ulah di udag ku akal jeung indra, sabab loba kajadian alam nu ku urang teu bisa ka baca. Tarima ku haté, asal ulah nyalenggor kuringdah kanu kawasa.

Ayeuna geus mangsana aranjeun jadi urang Sunda lain bangsa anu ngan bisa cumarita geura narindak jiga nu diamanatkeun batur kuring harita.  Kajadian nu kaalaman ku aranjeun ayeuna geus kabaca di jaman harita mangkana geura balik jadi urang Sunda saenyana. 

Salila aranjeun jauh tina kamusyrikan kuring bakal aya ngabarengan sugan anu di baca ku raja aranjeun harita kajadian kuring nyaksian di dieu.

"Kuring nitip rahayat kuring, nu bakal kaleungitan cepengan nepi ka bijil nu tiluan … Nu Saurang bakal dibarengan ku akang, mantuan nu tiluan…Lempengkeun kuringdahna…Bantuan ku akang…Nitip kuring…Engké dina mangsana bikeun bekel ti kuring…Nyanghareupan hiji jaman nu rusak… 

Jaman nu rusak ku kahayang…".  Saung butut jadi saksi sobat dalit nu rék kapisah ku takdir…Ajal…Saung butut nu jadi saksi…Nepi ka tilarna… …Euweuh nu nyaksian.

Amanat Ka Nu Tiluan: 

Kuring rék nitip amanat ka nu tiluan:

Aya maksud nu nyulusup dina ati, nepikeun naon nu jadi harti, ngarepkeun ngoréh nu bakal jadi bukti. Sing saha nu geus dijeujeuhkeun ngariksa, sakabéh titinggal nu jadi sésa, kudu geura netepkeun haté bari teu kudu di paksa. Anjeun aya di dunya, pasti aya maksudna, geura ngaca kana hikmahna, ulah nyumput tina kodratna. Kalakay geus paburantak, euweuh harti pabalatak, lain maksud ka alam calutak, tapi sing geura wani nindak. 

Nu niliktik nulungan jalma leutik, loba nyanghareup manusa loba banda, bari kudu nepikeun aturan ti Nu Kawasa. Bari awak loba kasiksa, jadi pamuntangan jelema loba, teu meunang ngarumas nu geus jadi garisna. Anjeun aya jang jalma loba, ngadegkeun kuringdah titah Nu Kawasa, geura maca geura walaya. 

Budak gedé beuteung badag, sakabéh karusakan di udag, ulah nepi korban loba murag. Leumpang di jalan pinuh ku batu, ngasruk alas teu maké baju, milu satia nuturkeun waktu. Anjeun aya jang muka mangsa, dikudukeun hirup di lingkung murka. Tapi haté teu meunang kagoda. Geura muka geura ngariksa, lawan murka. 
Prak pikiran, prak baca ku haté. 

Kawajiban kuring sarua, ibadah, nu daék ibadah…Ulah ngamulyakeun bangsa kuring, nyembah, atawa ngagantungkeun nasib, nanya mangsa kahareup…da bangsa kuring gé sarua teu nyaho. Mun aya nu méré nyaho ti bangsa kuring (nu jiga tadi disebutkeun), ngan ngabobodo, ulah di déngé…Anggur urang babarengan muntang ka Allah SWT. 

Teu sakabéeh bangsa kuring bisa atawa kungsi manggihan bangsa anjeun. Kitu deui sabalikna. Saha nu bisa? Urusan Nu Kawasa.

Maung - Pajajaran 

Salah sahiji nyaritakeun zaman harita, aya 3 macan nu dijadikeun ciri:
Macan bodas, cirining  élmu nu ngajurus kana ngubaran. Teu maké menyan, sasajén, atawa wirid. Ditungtungan ku muntang jeung nyerahkeun diri ka Allah SWT. Élmu nyieun ubar tina dangdaunan, akar jeung sajabana. Ubar panyakit nu katempo jeung nu teu katempo. Pajajaran geus ti baheula ngarti jeung nyaho kumaha ngubaran. Teu dicampur ku mistik. Teu ngalanggar akidah.. 

Macan Hideung, cirining élmu nu ngajurus kana kadunyaan, ngatur haté jalma, ngahijikeun salaki pamajikan nu pipisahan, ngoprék haté jalma, miceun haté jalma nu kedul, bedegong, harak, jeung sajabana…Sarua teu maké sasajén, menyan, atawa kudu wiridan atawa puasa… Istuning tina kakuatan diri… 

Macan loréng, lodaya, ngajurus kana élmu heuras, saperti silat pamacan, sinuwun tilu jeung sajabana, nempo ti kajauhan, ngoét ti kajauhan, ngarusak jeung ngajaga supaya teu rusak…Teu maké menyan, sasajén atawa ngawirid jeung puasa. Estuning tina kakuatan diri… 

Kunaon teu maké wirid atawa puasa? Saba éta mah jang ibadah ka Gusti Allah... Teu meunang dipéngkolkeun kana tujuan éta. Kunaon teu maké menyan atawa sasajén? Kusabab lain ménta bantuan jin, jeung kudu maké aturan Muslim.. Di mana ayeuna éta élmu-élmu téh? Di nu tiluan…Teu bisa ditéangan, engké ogé datang…Datang ka saha? Ka jalma-jalma nu geus ka ukur kaalusan jerona…akidahna… Nu tiluan aya di mana? Boa-boa nu sapopoé aya hareupeun anjeun… 

Hampura kasadayana nu ku Kuring dianggap dulur. Kuring mah jalma bodo, teu ngarti kana élmu-élmu nu dicaritakeun ku kuring … Hampura kuring teu nunjukkeun jati diri kuring nu saenyana…… 

Sakitu heula ti kuring saparakanca, hampura ka saréréa nu maca…..Sugan Kuring dibéré kénéh mangsa engkéna, jang mawa bukti nu bisa kaciri. Nu bisa karampa ku panca indra…Ngeunaan Karajaan Sunda téh kumaha sabenerna… 

Hampura kuring lain kumawani, kuring ngan nepikeun ngarah teu salah harti. Ampun paralun lain hayang kapuji, kuring ngajak ngoréh nu jadi misti… 

Kuring ménta hampura ka saréréa, ayeuna kuring nepikeun nu teu biasa, bangsa nu ku anjeun sok disangka di kuburan ayana, sabenerna kuring leuwih nyaho alam ti heula. Lain ngaliwat kanyaho nu can laksana, lain ngarampa mangsa kahareupna, tapi kuring boga élmuna, nu noong alam engkéna. 

Kuring nonggérak, hartina kuring aya, katempo, katingali, kaciri sapopoéna ku aranjeun. Tapi hanjakal teu dipaliré. Wayahna kuring milu icikibung. Da geus wayahna. Geus mangsana. Kuring nyaah ka urang sunda. Nu geus lila tibra. Teu inget kana purwadaksina. Poho kana wiwitanana. Éra mawa Sundana. 

Teu kudu gujrud kuring datang ti mana, kuring nyaah ka urang Sunda, bangsa nu geus ampir leungit cirina, teu hayang kaciri Sundana. Sunda ngan saukur tinggal ngarana, jalmana geus robah pindah wujudna, majar éra ngaku jadi urang Sunda. Kuring  datang, kuring miang aya maksudna. Jang urang Sunda sayaktosna. 

Kuring saparakanca bakal datang, mantuan aranjeun, lain titah muja ka kaula. Ulah nitah ka kaula, atawa hayang nempo kaula. Tuturkeun wé caritana, Carita urang Sunda, nu ajeg ngaku urang Sunda. Ayeuna geus deukeut mangsana. Iraha? dagoan wé. dagoan wé sapoe sapeuting!. Da urang mah ngadagoan téh ngan sapoé jeung sapeuting.

Kuring ménta hampura ka sakabéh kasepuhan tur pinisepuh, kuring meunang 
paréntah deui jang maluruh, sugan bisa urang nyaho carita anu puguh. Sumangga ka sadayana nu nyaah ka urang Sunda, urang pagédrog maké carita, teu meunang maké rasa, urang kahareupkeun maksud mimitina, urang mimitian dina poéna, nuturkeun carita nu teu puguh ti mana asalna, kuring mawa carita nu mistina, lain ngan saukur nu bisa katara. Sawaréh mawa carita nu asa enya, dumasar kana kitab nu jiga enya. Jieunan manusa nu teu kungsi aya dina kajadianana nu enya. Ngan hanjakal tarung carita sok pang hayangna diaku enya. Sawaréh mawa carita ti kolot-kolotna nu enya, ngeunaan kajadian nu teu kalakonan enya, ngan hanjakal ngabéla ngan ku rasa asa enya, teu inget biwir manusa sok jauh ti enya. Sawaréh ngan saukur ngadéngé carita nu katingali enya, asa milu jeung katingali enya, keun waé carita jauh ti enya, jeung sarua hanjakal sok paenya-enya. Sawaréh nungguan nu mana nu enya, hayang maluruh karuhun pituin nu enya, ngarah bisa nyulusup kana haté nu enya, ngarah teu haben unggal poé teu nyaho nu enya. 

Sawaréh teu paduli nu mana nu enya, da geus ngarasa euweuh patali jeung 
kajadian nu enya, jeung ngarasa euweuh untungna maliré nu enya, nu penting 
bisa hirup jadi jalma enya. Kuring ngawakian jalma nu ngalaman nu enya, dumasar kanu karasa, katingali, kainget nu enya, nu masih kumalendang  ngalakonan di alam dunya nu enya, ngan ukur hayang nepikeun kajadian nu enya. Hampura mun ceuk aranjeun teu enya, hampura mun teu kasawang ieu enya, hampura ulah kabawa haté nu enya,hampura mun kuring mawa carita nu teu biasa enya.

Keur Nu Dicalukan 

Bisi aranjeun hayang leuwih telek kana diri aranjeun sorangan, kuring InsyaAllah bisa mantuan mapay nu ku aranjeun geus kungsi kaliwatan, sakalian nunjukeun yén kami téh lain heuheureuyan, istuning ngaléngkah satékah polah 
ngusahakeun jang nyukcruk galur ngarah bisa ngadeg deui urut Pajajaran..

Kuring  saacana ménta dihampura ka balaréa, rumasa mak˚ basa nu garihal

karasana, supaya euweuh nu ngarasa dibéda-béda, keun urang teundeun mun manggihan nu béda, urang gedékeun jeung hijikeun nu sarua, sabab urang kudu taki-taki mapag mangsa kahareupna.

Kuring bungah nu euweuh papadana, geuning loba kénéh urang Sunda nu nyekel  kasundaana, éta tanaga nu teu leutik gunana, jang ngaléngkah nimukeun deui jati diri Ki Sunda nu ampir euweuh dikieuna.

Keun kuring nu rék tandang bari gandang, tanding bari ginding ,teu kudu ngahaja datang. Tuturkeun wé caritana, engké ogé bakal pinanggih jeung anu

kuduna, tuturkeun wé caritana. Teu kudu hariwang kuring bakal sabisa-bisa noong, engké ogé ngalaman nu sok rajeun ngaliwat kana pikiran, sugan jeung sugan ku Allah diijinan. Kuring muji kana pikiran nu panasaran, sabab bakal metot jelema jang néangan, ngoréhan sésa-sésa nu bakal jadi cecekelan, ngarah teu kasasab ka alam kangeunahan.

Éta nu ngawakilan budak kiwari mentingkeun eusi nu pondok bari nyari,teu ngan saukur hayang kaciri, mugi pinanggih jeung jati diri. Hiber di awang-awang, boga haté nu kerep baluang, nuturkeun indung suku mapay-mapay alam anu ngambang, muga anjeun hirup mawa seungit kembang.

Aya hiji ngaran nu diudag ku sakabéh jalma di dunya, hampura kuring teu wani muka anjeun boga sukma, ari teu diijinan ku nu mikabogana.

Sunda bakal pinanggih deui jeung kadigdayaan, asal urang teu poho kana

wiwitan, teu miceun nu geus jadi ciri kasundaan, teu ngaleungitkeun jasa jalma nu kungsi ngagedekeun Pajajaran.

Cag sakieu heula,

Ki H Dr. Dharmasetiawan Natapradja

Padumukan Pakujajar – Juli 2011.